Аренда авто: кто и какие налоги заплатит?

Жеке тұлғалардың (ЖК ретінде тіркелмеген) өз автокөліктерін заңды тұлғаларға жалға беруі – жиі кездесетін тәжірибе. Мұндай табыстар жеке тұлғаның қандай салықтарына жатады? Салықтарды кім есептеп, төлеуі тиіс: жеке тұлға өзі ме, әлде автокөлікті жалға алушы заңды тұлға ма? Қандай да бір есептілік нысанын тапсыру керек пе?

Азаматтық кодекс пен Салық кодексіне жүгінейік.

ҚР АК-на сәйкес, Қазақстандағы жеке тұлғалар автокөлікті белгілі бір ақыға уақытша иеленуге және пайдалануға (жалға) беруге құқылы.

ҚР АК 540-бабының 1-тармағына сәйкес, мүлікті жалдау (аренда) шарты бойынша жалға беруші жалға алушыға мүлікті ақыға уақытша иеленуге және пайдалануға беруге міндеттенеді. Сондай-ақ, ҚР АК 541-бабының 1-тармағына сәйкес, көлік құралдары мүлікті жалдауға берілуі мүмкін. Бұл ретте тараптар азаматтық-құқықтық шарт (АҚШ) жасайды.

Автокөлікті жалға беру кезінде бастапқы құжаттардың жинағы компанияның өз автокөлігін ресімдеу кезіндегі құжаттардан айырмашылығы жоқ және мыналарды қамтиды:

• жол парағы (жұмсалған ЖЖМ-ды есептен шығарудың негізі болып табылады);
• ЖЖМ-ды есептен шығару актісі;
• сатып алынған ЖЖМ бойынша аванстық есеп.

Егер жеке тұлға (жалға беруші) ЖК болса, ЖТС-ты есептеу және төлеу оны өзі жүзеге асырады.

Егер жеке тұлға (жалға беруші) ЖК болмаса, ал жалға алушы ЖШС немесе ЖК болса, онда жалға алушы салық агенті болып табылады.

Бұл ретте төлемдерді есептеу үшін автокөлік экипажбен (жеке тұлға осы автокөлікте жүргізуші қызметін көрсетеді) жалға берілетін бе, әлде экипажсыз (тек автокөлік жалға беріледі) жалға берілетін бе, соған мән беріледі. Бұған жеке тұлғаның АҚШ шарты бойынша табысынан МЗЖ есептелетін-есептелмейтіні байланысты.

ҚР ЕХӘҚМ-нің 2019 жылғы 27 наурыздағы №540763 сұраққа 2019 жылғы 15 наурыздағы жауабына сәйкес: «АҚШ шарты бойынша табыстан (мүлікті жалға беру) жеке тұлғадан МЗЖ және әлеуметтік аударымдар төленбейді».

ҚР ЕХӘҚМ-нің 2018 жылғы 12 қарашадағы №520938 сұраққа 2018 жылғы 30 қазандағы жауабына сәйкес: «МЗЖ барлық азаматтармен олардың тапқан табысынан төленеді, және МЗЖ есептеу объектісі болып табылады: жалдамалы қызметкерлер үшін – жалақы; ЖК үшін – тікелей кәсіпкерлік қызметтен алынған табыс; жеке нотариустар үшін – көрсетілген қызметтен түскен табыс; АҚШ шарттары бойынша табыс алатын азаматтар үшін – орындалған жұмыстар (көрсетілген қызметтер) болып табылатын АҚШ шарттары бойынша алынған табыс.

АҚШ шарттары арқылы ресімделетін өзге де міндеттемелерден (сатып алу-сату, айырбас, ауызша мәміле және т.б.) МЗЖ төленбейді».

Осылайша, автокөлікті (экипажсыз) жалға беруден түскен табыстан тек 10% мөлшерлемесі бойынша ЖТС төленеді, оны есептеп, ұстап, бюджетке аударуға міндетті салық агенті – ЖШС. Бұл табыстардан МЗЖ есептелмейді және төленбейді.

Экипажбен автокөлікті жалға беру кезінде жеке тұлға қосымша жүргізуші қызметін көрсетеді, демек, табыстан МЗЖ да есептеледі.

Сондай-ақ, екі жағдайда да МӘМС жарналары есептеліп, төленуі тиіс.

ЖК болып табылмайтын жеке тұлғаның (жалға берушінің) салық салынатын табысын қалай анықтау керек? ҚР СК 353-бабының 2-тармағына сәйкес, АҚШ шарттары бойынша тауарларды өткізу, жұмыстарды орындау, қызметтер көрсету бойынша табыс мөлшері (ЖК болып табылмайтын жеке тұлғаның алған мүліктік табысынан, жеке практикамен айналысатын тұлғаның табысынан басқа) келесідей тәртіппен анықталады:

• төлем көзінен салық салынатын, ағымдағы салық кезеңінде алынған табыс сомасы,
• минус ҚР СК 341-бабының 1-тармағында көзделген ағымдағы салық кезеңіндегі табыс түзету сомасы,
• минус ҚР СК 346-бабының 1-тармағының 2), 3) тармақшаларында көзделген МЗЖ, МӘМС және стандартты шегерімдер түріндегі салықтық шегерім сомасы.

ҚР СК 350-бабына сәйкес, бір жолғы төлемдерге салық агенттерімен жасалған АҚШ шарттары бойынша салық төлеушілердің табысы жатады. ЖТС сомасы ҚР СК 320-бабының 1-тармағында белгіленген мөлшерлемені (10%) қолдану арқылы есептеледі.

«МӘМС туралы» заңның 14-бабының 2-тармағының 8) тармақшасына және 4-тармағына сәйкес, салық агентімен жасалған АҚШ шарттары бойынша табыс алатын жеке тұлғалар жарналар төлеушілер болып табылады.

АҚШ шарттары бойынша табыс алатын жеке тұлғалардың жарналарын есептеу (ұстап қалу) және аудару Қорға ҚР СК-де айқындалған салық агенттерімен, осындай жеке тұлғалардың табыстары есебінен жүзеге асырылады.

«МӘМС туралы» заңның 28-бабының 1 және 5-тармақтарына, 29-бабының 21 және 3-тармақтарына, 30-бабының 2-тармағына сәйкес, АҚШ шарттары бойынша табыс алатын жеке тұлғалардың Қорға төленетін МӘМС жарналарының мөлшері жарна есептеу объектісінен 2% болып белгіленеді.

АҚШ шарттары бойынша табыс алатын жеке тұлғалардың жарна есептеу объектілері «МӘМС туралы» заңның 29-бабына сәйкес есептелген олардың табыстары болып табылады.

Осылайша, егер жеке тұлға (ЖК емес, ҚР резиденті, ҚР азаматы, зейнеткер емес, мүгедек емес) ЖШС-ге АҚШ шарты бойынша автокөлікті экипажсыз жалға берсе, онда ЖШС жеке тұлға үшін:

• төлем көзінен 10% ЖТС (МӘМС сомасына шегерім қолданылады);
• 2% МӘМС (айына шегі – 10 ЕТЖ*2%).
• МЗЖ төленбейді.

ЖШС бұл төлемдерді АҚШ шарты бойынша өзінің салық есептілігінде көрсетеді, жеке тұлға өз бетінше салық есептілігін тапсырмайды.

Егер жеке тұлға (ЖК емес, ҚР резиденті, ҚР азаматы, зейнеткер емес, мүгедек емес) ЖШС-ге АҚШ шарты бойынша автокөлікті экипажбен жалға берсе, онда ЖШС жеке тұлға үшін:

• төлем көзінен 10% ЖТС (МӘМС және МЗЖ сомаларына шегерім қолданылады);
• 2% МӘМС (айына шегі – 10 ЕТЖ*2%);
• 10% МЗЖ (шегі – 50 ЕТЖ).

Бұл төлемдерді де ЖШС өзінің салық есептілігінде көрсетеді, жеке тұлға өз бетінше салық есептілігін тапсырмайды.